Assalamualaikum rakan pembaca sekalian. Hari ini saya ingin berkongsi ilmu mengenai tulisan ilmiah. Oleh kerana minat yang mendalam dalam bidang seni silat, saya telah membuat kajian berkaitan kemahiran insaniah dan silat. Alhamdulillah, kajian ini telah di bentangkan di satu persidangan di Indonesia oleh penyelia saya, iaitu Dr Ahmad Esa. Beliau banyak membantu saya dalam mendalami kaedah menulis penulisan ilmiah ini. Beliau tegas dalam memberi tunjuk ajar berkaitan penulisan ilmiah, namun ilmu yang diberikan sangat berbekas di hati saya. Anak-anak saya juga tidak ketinggalan bersama dengan beliau yang di gelar "Atuk". Mana tidaknya, setiap kali pertemuan dengan beliau mereka tidak akan ketinggalan ikut mama masuk dalam pejabat dari bayi hinggalah projek akhir saya siap sepenuhnya.
Pengalaman dalam membuat tulisan ilmiah bergenre kajian sains sosial ini memberi banyak pengajaran buat saya. Daripada pengalaman ini, banyak perkara baru tentang ilmu penulisan diperoleh. Walaupun ilmu dalam penulisan ini sangat sedikit, namun saya harap catatan mengenai tips menulis dan membuat kajian ilmiah ini dapat digunakan oleh rakan-rakan yang masih tercari-cari punca untuk memulakan penulisan ilmiah terutamanya dalam bentuk thesis dan laporan projek akhir. Terdapat pelbagai kaedah penulisan ilmiah mengikut jenis kajian yang hendak dijalankan. Perkara-perkara asas yang perlu dilakukan sebelum memulakan suatu penulisan ilmiah ialah :
- Memilih tajuk kajian
- Mencari maklumat berkaitan tajuk
- Menentukan pernyataan masalah berdasarkan tajuk
- Membuat kerangka esei
- Membuat nota ringkas berkaitan tajuk mengikut susunan (bagus dibuat dalam bentuk jadual)
- Membuat senarai semak
- Menulis lakaran penulisan pertama
- Menyemak senarai semak penulisan
Selepas semua perkara di atas dipatuhi, anda bolehlah memulakan penulisan anda. Berdasarkan pengalaman saya, bagi rakan-rakan yang belum pakar membuat penulisan ilmiah dan ingin berjaya dalam penulisan ilmiah ini anda perlu :
1. Dapatkan nasihat pensyarah pembimbing
Berjumpa pensyarah pembimbing merupakan perkara yang sangat perlu dilakukan oleh setiap pelajar kerana setiap pensyarah mempunyai pandangan berbeza mengenai kajian ilmiah. Ada yang gemar kajian berbentuk kualitatif, ada yang sukakan kajian berbentuk kuantitatif, ada yang memang seorang yang berpegang pada kaedah eksperimental sahaja dan ada yang suka kaedah gabungan. Cara penulisan kajian biasanya bergantung kepada kaedah kajian dijalankan. Biasanya pensyarah akan memandu pelajar di bawah bimbingannya mengikut gaya mereka. Untuk berjaya, sentiasalah berjumpa dengan pensyarah pembimbing anda. Mereka juga biasanya akan memberi semangat dan motivasi kepada anda supaya berjaya. Teguran membina daripada mereka kadang-kadang pahit untuk diterima tetapi itulah yang akan membantu anda. Lagipun, mereka penentu markah anda.
2. Sentiasa merujuk pada yang pakar
Walaupun anda merasakan bahawa penulisan anda sudah cukup kuat, anda harus juga berjumpa dengan pakar bidang-bidang tertentu untuk mendapatkan rujukan tambahan. Jika tidak, penulisan anda akan menjadi penulisan yang tidak bermakna. Kebiasaannya orang yang pakar dalam bidang mereka ini tidak lokek ilmu, sangat suka membentangkan panjang lebar mengenai ilmunya. Lagi rajin anda berjumpa mereka, lagi banyak ilmu anda dapat. Pakar yang kita jumpa tidak semestinya pensyarah pembimbing tetapi pakar dalam bidang yang ingin dipelajari dan diterokai. Seperti pembimbing saya, beliau meminta kami di bawah kelolaannya berjumpa sekurang-kurangnya tiga pakar untuk mengesahkan soalan soal selidik, soalan temu bual dan analisis pemerhatian.
3. Berbincang dengan rakan
Wujudkan satu kumpulan semasa membuat penulisan ilmiah. Dengan adanya kumpulan ini, anda boleh bertukar-tukar pandangan, kaedah dan bahan rujukan (Bukan bermaksud kesemua dalam kumpulan itu mempunyai isi kandungan yang sama ye). Kaedah ini diperkenalkan oleh pensyarah pembimbing saya dan pada saya kaedah ini sangat berkesan untuk diaplikasikan kepada penulis baru kerana disamping bertukar idea, setiap ahli kumpulan akan bersama-sama memberi semangat kepada semasa ahli supaya meneruskan perjuangan menyiapkan penulisan ilmiah yang sedang diusahakan.
4. Membuat lebih rujukan penulisan sebelumnya
Anda perlu mendapatkan banyak rujukan terhadap penulisan yang berkaitan dengan tajuk yang akan anda tulis. Rujukan perlulah dari sumber berbentuk buku dan tulisan ilmiah juga. Saya akan berkongsi tips membuat rujukan ini dalam catatan akan datang. Rujukan yang dibuat bolehlah dimasukkan ke dalam Kajian Literatur anda. Mulakan pencarian rujukan daripada tajuk yang umum kepada tajuk kajian yang lebih khusus. Ini membolehkan setiap perenggan berkait dan jelas. Selain itu, rujukan mengenai kaedah kajian, kerangka teori dan kerangka konsep kajian yang ingin dipilih perlu juga didapatkan. Perkara ini penting kerana rujukan dan dapatan daripada rujukan inilah yang menentukan hala tuju kajian dan penulisan anda.
Anda perlu mendapatkan banyak rujukan terhadap penulisan yang berkaitan dengan tajuk yang akan anda tulis. Rujukan perlulah dari sumber berbentuk buku dan tulisan ilmiah juga. Saya akan berkongsi tips membuat rujukan ini dalam catatan akan datang. Rujukan yang dibuat bolehlah dimasukkan ke dalam Kajian Literatur anda. Mulakan pencarian rujukan daripada tajuk yang umum kepada tajuk kajian yang lebih khusus. Ini membolehkan setiap perenggan berkait dan jelas. Selain itu, rujukan mengenai kaedah kajian, kerangka teori dan kerangka konsep kajian yang ingin dipilih perlu juga didapatkan. Perkara ini penting kerana rujukan dan dapatan daripada rujukan inilah yang menentukan hala tuju kajian dan penulisan anda.
5. Minta bantuan pelajar senior
Walaupun saya diberi bimbingan oleh pensyarah pembimbing, beliau juga telah menyarankan saya berjumpa dengan beberapa pelajar senior yang sedang membuat laporan projek akhir di bawah selian beliau untuk mendapatkan maklumat dan tunjuk ajar yang lebih mendalam mengenai kaedah penulisan dan kajian yang mereka buat. Perkara ini sangat merumitkan saya pada ketika itu kerana saya tidak tinggal di kampus dan belajar secara separuh masa. Namun, setiap nasihat pensyarah itu ada baiknya. Banyak tips dan ilmu yang saya perolehi daripada mereka. Belajar bersama rakan pelajar lebih santai berbanding dengan pensyarah. Istimewanya kami dapat bertukar-tukar bahan rujukan (bukan tiru rujukan mereka bulat-bulat).
Walaupun saya diberi bimbingan oleh pensyarah pembimbing, beliau juga telah menyarankan saya berjumpa dengan beberapa pelajar senior yang sedang membuat laporan projek akhir di bawah selian beliau untuk mendapatkan maklumat dan tunjuk ajar yang lebih mendalam mengenai kaedah penulisan dan kajian yang mereka buat. Perkara ini sangat merumitkan saya pada ketika itu kerana saya tidak tinggal di kampus dan belajar secara separuh masa. Namun, setiap nasihat pensyarah itu ada baiknya. Banyak tips dan ilmu yang saya perolehi daripada mereka. Belajar bersama rakan pelajar lebih santai berbanding dengan pensyarah. Istimewanya kami dapat bertukar-tukar bahan rujukan (bukan tiru rujukan mereka bulat-bulat).
Di sini saya sertakan beberapa bahan rujukan yang boleh digunakan untuk memahami dengan lebih mendalam mengenai tulisan ilmiah :
- Kaedah penyelidikan dan panduan penulisan: esei, proposal, tesis (Oleh : Sulaiman Masri)
- Pintar Menulis Karangan Ilmiah (Oleh : Jonathan Sarwono)
- Bahasa Melayu : Dimensi Pengajaran dan Pembelajaran Oleh Sulaiman Masri, Abdullah Yusof, Mohd Ra'in Shaari)
- Trampil Berbahasa (Oleh Seri Lanang Jaya Rohani, Dahlia Janan)
Semoga perkongsian ini memberi manfaat dan dapat membantu rakan-rakan sekalian membuat satu penulisan yang baik dan mantap. Usaha, berjaya...